Γιώργος Καραμέρος: «Ο Ασωπός και η Ανατολική Αττική απειλούνται με χιλιάδες τόνους τοξικά απόβλημα»

Η κατασκευή της συγκεκριμένης εγκατάστασης απειλεί μεσοπρόθεσμα τον Ασωπό ποταμό, τα νερά του Ευβοϊκού κόλπου και ολόκληρη την Ανατολική Αττική.

Η χωματερή επικίνδυνων βιομηχανικών αποβλήτων είναι μια ειδική τοποθεσία όπου αποθηκεύονται και τίθενται υπό επεξεργασία τα επικίνδυνα απόβλητα που προέρχονται από βιομηχανικές δραστηριότητες. Τα επικίνδυνα βιομηχανικά απόβλητα περιλαμβάνουν ουσίες που μπορεί να είναι τοξικές, εύφλεκτες, διαβρωτικές ή άλλες που αντιπροσωπεύουν κίνδυνο για την υγεία και το περιβάλλον. Οι χωματερές αυτές θα πρέπει να λειτουργούν σύμφωνα με αυστηρούς κανονισμούς και προδιαγραφές για την ασφαλή αποθήκευση και επεξεργασία των αποβλήτων, προκειμένου να μειωθεί ο κίνδυνος για το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία.

Σε διεθνές επίπεδο, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει εκδώσει οδηγίες και κανονισμούς που αφορούν τη διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων, όπως η Οδηγία 2008/98/ΕΚ σχετικά με τα απόβλητα και η Οδηγία 2006/12/ΕΚ για τα επικίνδυνα απόβλητα.

Το επενδυτικό σχέδιο «Ολοκληρωμένη Εγκατάσταση Διαχείρισης Βιομηχανικών Αποβλήτων (ΟΕΔΒΑ)» του επενδυτικού φορέα με την επωνυμία «ΕΛΒΙΟΚ Μ.Α.Ε.» χαρακτηρίστηκε το 2022 ως Στρατηγική Επένδυση κατά την έννοια του ν. 4608/2019 με την ένταξή του στην κατηγορία «Στρατηγικές Επενδύσεις 2» της περ. β’ της παρ. 2 του άρθρου 10 του ν. 4608/2019.

Η εν λόγω Μονάδα αναμένεται να καλύψει τις μεγαλύτερες ανάγκες της χώρας σε διάθεση επικίνδυνων βιομηχανικών αποβλήτων, καθιστώντας το περιβαλλοντικό αποτύπωμα του ΟΕΔΒΑ και για τον λόγο αυτό, εξαιρετικά επιβαρυντικό καθώς προβλέπεται να επεξεργαστεί τα επόμενα χρόνια περί τους 500.000 τόνους άκρως τοξικών στερεών βιομηχανικών αποβλήτων.

Ακόμη, προκύπτουν πολλά ερωτήματα σχετικά με τις παραμέτρους της μελέτης, τον έλεγχο κατά την κατασκευή και την λειτουργία της Μονάδας, ενώ ανακύπτουν ορατοί κίνδυνοι για πιθανή μόλυνση της ατμόσφαιρας, του εδάφους, των υδάτινων πόρων και γενικώς του φυσικού περιβάλλοντος, της ευρύτερης περιοχής Τανάγρας, του Ωρωπού αλλά και ευρύτερων περιοχών της Ανατολικής Αττικής λόγω της χωροθέτησης.

Όλα αυτά ενώ ήδη υπάρχουν σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την βιομηχανική ζώνη που λειτουργεί για χρόνια στα Οινόφυτα, στο Καμάρι, δίπλα στον Σαρανταπόταμο, στον Ασωπό, σε πόλεις και χωριά. Και μπορεί οι τιμές του εξασθενούς χρωμίου να έχουν μειωθεί, όμως ακόμα και στις ακτές της Ανατολικής Αττικής ανιχνεύονται υψηλές τιμές μικροπλαστικών.

Μάλιστα, αξίζει να αναφερθεί πως οι εταιρείες ΕΛΒΑΛΧΑΛΚΟΡ και ΑΕΙΦΟΡΟΣ της οποίας θυγατρική είναι η ΕΛΒΙΟΚ Μ.Α.Ε, ο επενδυτικός φορέας του έργου του ΟΕΔΒΑ, έχει αναλάβει από το 2016 την αδειοδότηση, την επίβλεψη της κατασκευής και την λειτουργία αντίστοιχης Περιβαλλοντικής υποδομής εναπόθεσης βιομηχανικών αποβλήτων στο Pernik της Βουλγαρίας.

Δεν είναι λίγες οι δημοσιεύσεις άρθρων σε βουλγαρικά μέσα ενημέρωσης για τους υψηλούς δείκτες ρύπανσης στον υδροφόρο ορίζοντα και στην ατμόσφαιρα της περιοχής. «Οι κάτοικοι του Πέρνικ διαδήλωσαν για τη ρύπανση των υδάτων. Εδώ και αρκετούς μήνες, σύμφωνα με τους ίδιους, το ποτάμι αλλάζει συνεχώς χρώμα ενώ τόνοι νεκρών ψαριών επέπλεαν τον Σεπτέμβριο του 2019» αναφέρει το bntnews.bg. Ακόμη, σύμφωνα με δημοσίευμα στο argo.bg τον Οκτώβριο του 2019, «από την αρχή του έτους έχουν ληφθεί 16 αναφορές ρύπανσης του ποταμού Στρούμα στο RIOS – Pernik». Διεξάγονται διαρκώς έρευνες από τις αρχές για τις αιτίες της μόλυνσης.
Χαρακτηριστική είναι η ανακοίνωση του Δήμου Τανάγρας στις  27 Δεκεμβρίου 2022 σχετικά με τον ΟΕΔΒΑ που κρίνει πως η κατασκευή του «είναι μια βόμβα με χιλιάδες τόνους επικίνδυνα απόβλητα να μεταφέρονται δίπλα και μέσα από τις πόλεις μας και τους κατοίκους τους.

Είναι μια μεγάλη απειλή για 25 και πλέον χρόνια υπαίθριας εργασίας και διεργασίας σε συνθήκες τυχαίες, απρόσμενες και υψηλής αβεβαιότητας σε όλα τα πεδία της δημόσιας διακινδύνευσης. Είναι μια καινούργια εκδοχή «εξασθενούς χρωμίου» που, ενώ δεν έχουν εκλείψει ακόμη οι συνέπειες του μολυσμένου Ασωπού, απειλεί εκ νέου να διαταράξει την ισορροπία και στον πρωτογενή τομέα με προφανείς αρνητικές συνέπειες στη φήμη και την καταλληλόλητα των γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων της περιοχής, απαξιώνοντας ταυτόχρονα περιουσίες και επενδύσεις που βρίσκονται στο βεληνεκές της.

Συνεπώς, γίνεται κατανοητό πως η Κυβέρνηση επιχειρεί με ταχείες διαδικασίες να δρομολογήσει την κατασκευή της Ολοκληρωμένης Εγκατάστασης Διαχείρισης Βιομηχανικών Αποβλήτων (ΟΕΔΒΑ) χωρίς διαβούλευση με τις τοπικές κοινωνίες, σε αντιπαράθεση με τους Δήμους Τανάγρας και Ωρωπού, τους πολίτες και τις τοπικές οργανώσεις και συλλόγους και ενώ εκφράζονται σοβαρές ανησυχίες τόσο για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις στη λεκάνη του Ασωπού ποταμού και του Ευβοϊκού κόλπου, στον αέρα και στον υδροφόρο ορίζοντα της ευρύτερης περιοχής όσο και για τις οικονομικές συνέπειες της κατασκευής του έργου αυτού που αναμένεται να προκαλέσει απαξίωση των περιουσιών των κατοίκων, υποβάθμιση των περιοχών και ανυπολόγιστο οικολογικό πλήγμα στην υγεία και τη διατροφική αλυσίδα.

Στα σκαριά βρίσκεται πλέον η κατασκευή του πρώτου ΧΥΤΕΑ, καθώς ανατέθηκε η εκπόνηση της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) για το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Επικίνδυνων Αποβλήτων (ΕΣΔΕΑ) της περιόδου 2020- 2030.

Ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Συλλόγων Ωρωπού, κος Παναγόπουλος κρούει τον κώδωνα του κινδύνου και επισημαίνει: «Ενώ έχει αναδειχθεί το χρόνιο πρόβλημα της ουσιώδους διατάραξης του οικοσυστήματος του Ασωπού ποταμού και της διακινδύνευσης της υγείας χιλιάδων κατοίκων της περιοχής, από την άτυπη συγκέντρωση της μεγαλύτερης βιομηχανικής ζώνης της Επικράτειας αυτής των Οινοφύτων – Σχηματαρίου, και η ανάγκη να ληφθούν μέτρα αποκαταστάσεως του Ποταμού, όπως αυτά καταδεικνύονται στις αποφάσεις 3943/2008 και 1543/2015 του Συμβουλίου της Επικρατείας, που ήρθαν κυρίως μέσω των πολύχρονων αγώνων των κατοίκων Ωρωπού, με μπροστάρη την Ομοσπονδία Συλλόγων Ωρωπού, έρχεται μια ακόμη πρόκληση για τους κατοίκους των δύο Δήμων Τανάγρας και Ωρωπού, η χωροθέτηση Μονάδας Επεξεργασίας και «Υγειονομικής» Ταφής επικίνδυνων βιομηχανικών αποβλήτων, (ΧΥΤΒΕΑ), της εταιρείας ΕΛΒΙΟΚ M.A.E. (θυγατρική του ομίλου ElvalHalcor), που θα συγκεντρώνει από την Επικράτεια, θα επεξεργάζεται και θα «θάβει» «αιώνια», μερικά από τα πιο τοξικά και επικίνδυνα απόβλητα που έχουν παραχθεί από τις βιομηχανίες σιδήρου, χάλυβα, θερμικής μεταλλουργίας αλουμινίου, επεξεργασίες μετάλλων, ανά την χώρα.

Η χωροθέτηση του ΧΥΤΒΕΑ υλοποιείται στην θέση Κεραμίδεζα της Δημοτικής Ενότητας Τανάγρας, που βρίσκεται σε άμεση γειτνίαση με τους οικισμούς Τανάγρας, Σχηματαρίου, λίγα μόνο μέτρα από το αεροδρόμιο της Τανάγρας και εντός της υδρογεωλογικής λεκάνης του πολύπαθου Ασωπού.

Να σημειωθεί εδώ ότι ο ΧΥΤΒΕΑ προβλέπεται να επεξεργαστεί τα επόμενα χρόνια περί τους 500.000 τόνους άκρως τοξικών στερεών βιομηχανικών αποβλήτων, χωρίς να αποκλείονται μελλοντικές επεκτάσεις του, ενώ από την αξιολόγηση της μελέτης προκύπτουν πολλά ερωτηματικά σχετικά με τις παραμέτρους της μελέτης, τον έλεγχο κατά την κατασκευή και την λειτουργία της Μονάδας, ενώ ανακύπτουν ορατοί κίνδυνοι για πιθανή μόλυνση της ατμόσφαιρας, του εδάφους, των υδάτινων πόρων και γενικώς του φυσικού περιβάλλοντος, της ευρύτερης περιοχής Τανάγρας και Ωρωπού.

Για να δούμε όμως σε ποια σημεία η χωροθέτηση προσκρούει στις εκδοθείσες αποφάσεις ΣΤΕ 1543/2008 και ΣΤΕ 3943/2015 του ανώτατου δικαστηρίου της χώρας για τον Ασωπό, στους πρόσφατους σχεδιασμούς κεντρικής διοίκησης και αυτοδιοίκησης για την χωροθέτηση της άτυπης βιομηχανικής συγκέντρωσης Οινοφύτων – Σχηματαρίου, όσο σε θεμελιώδεις αρχές της Κοινοτικής Νομοθεσίας, και συγκεκριμένα στα εξής:

1. Το περιβαλλοντικό αποτύπωμα του ΧΥΤΒΕΑ αποτελεί μια ΝΕΑ άκρως επιβαρυντική βιομηχανική δραστηριότητα, εντός του οικοσύστηματος του Ασωπού, «προσελκύοντας» επιπλέον των παραγόμενων βιομηχανικών αποβλήτων στην περιοχή, ακόμη εκατοντάδων χιλιάδων τοξικών, επικίνδυνων βιομηχανικών αποβλήτων από κάθε γωνιά της χώρας, ίσως και από τα Βαλκάνια και άλλες χώρες, που υπάρχουν μάλιστα θυγατρικές εταιρείες των εδώ δραστηριοποιούμενων επιχειρήσεων, συγκεντρώνοντας, επεξεργάζοντας και «θάβοντας» εκατοντάδες χιλιάδες τόνους επικίνδυνα, άκρως τοξικά βιομηχανικά απόβλητα «αιώνια», σε θέση εντός της υδρολεκάνης του Ασωπού.

2. Η μονάδα χωροθετείται σε χώρο εκτός του «περίφημου» «Επιχειρηματικού Πάρκου Εξυγίανσης» που χωροθετεί επίσημα το μεγαλύτερο μέρος της άτυπης βιομηχανικής συγκέντρωσης της περιοχής, και θεσμοθετήθηκε να αποτελέσει οργανωμένο υποδοχέα επιχειρήσεων και δραστηριότατων πού θα λειτουργούν κάτω από αυστηρό περιβαλλοντικό πλαίσιο, πλήρως εναρμονισμένο με τις αποφάσεις του ΣΤΕ, και κυρίως με την περιβαλλοντική δέσμευση τα παραγόμενα στο Πάρκο, (Ζώνη), επικίνδυνα υγρά και στερεά βιομηχανικά απόβλητα, να επεξεργάζονται πλήρως σε κατάλληλες σύγχρονες μονάδες. Έτσι σε αντιδιαστολή τόσο με τις παραπάνω περιβαλλοντικές δεσμεύσεις και σχεδιασμούς, όσο και με τις αποφάσεις του ΣΤΕ, δημιουργείται με τον νέο ΧΥΤΒΕΑ διασπορά νέων βιομηχανικών επικίνδυνων και άκρως τοξικών ρύπων, σε θέση που δεν είχε επηρεαστεί μέχρι σήμερα από ρυπογόνες βιομηχανίες, στις παρυφές της υδρολογικής λεκάνης του Ασωπού.

3. Ο ολοκληρωμένος σχεδιασμός για την χωροθέτηση κατάλληλων μονάδων επεξεργασίας επικίνδυνων στερεών βιομηχανικών αποβλήτων δηλαδή ανάλογων μονάδων ανά την Επικράτεια, αποτελεί συνταγματικό δικαίωμα της διοίκησης και των αρμόδιων αρχών του Κράτους και σε καμία περίπτωση ιδιωτών, όταν μάλιστα οι επιχειρήσεις τους έχουν ρυπάνει ανεπανόρθωτα στο παρελθόν το περιβάλλον και έχουν διακινδυνεύσει την υγεία χιλιάδων Ελλήνων πολιτών.

4. Ο απαξιωμένος μηχανισμός κατάλληλου αξιόπιστου ελεγκτικού μηχανισμού του Κράτους, η παραχώρηση του δικαιώματος του ελέγχου από το Κράτος σε ιδιώτες που αμείβονται από τον ελεγχόμενο, δεν διασφαλίζει σε καμία περίπτωση ότι θα υπάρχει αυστηρή τήρηση ακόμη και των όποιων περιβαλλοντικών δεσμεύσεων/προβλέψεων, αφορούν την κατασκευή, συντήρηση και μακρόχρονη λειτουργία της άκρως επιβαρυντικής μονάδας ΧΥΤΒΕΑ, χωρίς τους διακριτούς ρόλους που απαιτεί ο νομοθέτης για τον «Ελεγκτή» και τον «Ελεγχόμενο».

5. Σύμφωνα με την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», που δίνει έμφαση στην ευθύνη του παραγωγού των αποβλήτων, αλλά και στην αρχή της εγγύτητας σύμφωνα με την οποία επιδιώκεται τα απόβλητα, να οδηγούνται στις πλησιέστερες εγκεκριμένες εγκαταστάσεις επεξεργασίας ή/και διάθεσης, όπως προκύπτει από την Κοινοτική Οδηγία και Νομοθεσία, απαγορεύεται η μεταφορά επικίνδυνων βιομηχανικών αποβλήτων από όλη την Επικράτεια σε μια θέση, πολύ δε περισσότερο που η θέση αυτή είναι στις παρυφές της υδρολογικής λεκάνης του πολύπαθου Ασωπού, εντός της λεκάνης απορροής του, για την οποία οι αποφάσεις της Ελληνικής Δικαιοσύνης απαγορεύουν την περαιτέρω υποβάθμισή της και επιβάλλουν την άμεση περιβαλλοντική της εξυγίανσή της».